Afronding project 2025-2026
De werkgroep Gedenkstenen Joods Apeldoorn werkt al jaren aan het blijvend herinneren van de Joodse inwoners van Apeldoorn die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd en vermoord. Inmiddels zijn er op vele plekken in het dorp gedenkstenen geplaatst met hun namen, leeftijden en plaats van overlijden.
Zo’n tachtig stenen moet hun plek nog krijgen in de straten van Apeldoorn. De werkgroep Gedenkstenen Joods Apeldoorn zet zich in om ook deze laatste gedenkstenen te plaatsen. Het doel is om het gehele project in 2026 af te ronden, zodat daarmee alle slachtoffers een blijvende plek in het Apeldoornse straatbeeld hebben en er een tastbare herinnering is aan het leed dat de Joodse gemeenschap in Apeldoorn is aangedaan.
In het onderzoek naar de Joodse gemeenschap in Apeldoorn zijn bijzondere en aangrijpende details aan het licht gekomen. Zo zijn er Joden die in het, toen nog dorp, Apeldoorn onder konden duiken, maar desondanks verraden werden. Eén inwoner zat ondergedoken in Groningen en werd daar door de bezetter doodgeschoten. Een ander overleefde de bevrijding, maar bezweek in het buitenland alsnog. Er zijn gevallen bekend van deportaties die het gevolg waren van een complot tussen de politie en de Hitlerjugend. Ook zijn er Joden die (tijdens hun onderduik) geen uitweg meer zagen en in de dood vluchtten. Daarnaast herdenkt Apeldoorn een aantal baby’s die in doorgangskamp Westerbork geboren zijn. Elk van deze verhalen bevat unieke elementen, vaak terug te vinden in persoonlijke brieven, politierapporten of strafdossiers tegen Nederlandse collaborateurs.
We zijn dankbaar voor alle verwanten die we de afgelopen jaren in Apeldoorn mochten ontmoeten. Vanuit de Verenigde Staten, Israël, België, Duitsland, Frankrijk en uiteraard ook vanuit Nederland kwamen zij naar Apeldoorn om stil te staan bij het leven en de dood van hun dierbaren. Ook zijn er verwanten gevonden in onder andere Brazilië en het Verenigd Koninkrijk die, ondanks hun betrokkenheid, de reis niet konden maken; soms vanwege hun hoge leeftijd, de grote afstand of de emotionele zwaarte van een confrontatie met het verleden. Hun verbondenheid, ook op afstand, is voor ons van grote betekenis geweest.Als werkgroep hopen wij ons project te kunnen continueren, waarbij we naast ceremonies op een zondagmiddag of op een doordeweekse avond ook scholieren betrekken bij het herdenken. Leerlingen van groep 7 en 8 krijgen ‘s morgens een gastles van onze vaste gastspreker, een Joodse vrouw die de oorlog heeft overleeft, waarna de leerlingen een ceremonie bijwonen.
