Shtisel

Tegelijk was mijn belangstelling gewekt: hoe leven orthodoxe Joden in het hier en nu? Hoe verhouden ze zich met de seculiere wereld en hoe moet ik hun rituelen opvatten? Mijn broer raadde mij de serie Shtisel aan en inderdaad, dat is een serie die mij mijn corona-chagrijn doet vergeten en me optilt uit de dagelijkse sleur.

In eerste instantie was ik vooral nieuwsgierig naar de uiterlijkheden: waarom dragen mannen die voor mij lachwekkende pijpenkrullen en die veel te grote zwarte hoeden en waarom in vredesnaam scheert een vrouw haar haar af, om vervolgens een pruik op te zetten?

Maar al snel veranderde mijn insteek. Ik werd geboeid door het dagelijkse leven van deze mensen.  Ze worstelen met de liefde, met het werk dat ze wel of niet hebben, met status, met geld, met familierelaties. De hoofdpersoon, een aankomend kunstenaar, heb ik in mijn hart gesloten, in stilte moedig ik hem aan om zijn talenten verder te ontwikkelen, tegen de stroom in. Zijn vader, hoofd van een orthodoxe lagere school voor jongens, irriteert mij soms vanwege zijn rechtlijnigheid en gekonkel, maar tegelijk ontroert hij me, want hij houdt van zijn kinderen en in het geheim spreekt hij met zijn overleden vrouw. 

Shtisel is dus een serie over een doodgewone familie, die dezelfde aardse strubbelingen ondervindt als elke andere familie, al of niet gelovig, al of niet orthodox. En daarom heel herkenbaar, ondanks de andere gebruiken en rituelen. 

Ik woon in de Parken in Apeldoorn, een buurt waar voor en tijdens WOII relatief veel joodse mensen woonden. Door de steenleggingen in deze buurt leerde ik deze mensen kennen en ben ik me voor hen gaan interesseren. Niet alleen vanwege de dramatische en verdrietige omstandigheden tijdens WOII, maar vooral vanwege hun leven daarvoor. Waar kwamen ze vandaan, wat was hun beroep, waren ze geworteld in Apeldoorn en hoe gaven ze hun leven vorm? 

Mijn interesse in de familie Shtisel komt daar natuurlijk uit voort. Ja, ik ben nieuwsgierig naar de pijpenkrullen en het afscheren van haar, maar ik ben vooral geïnteresseerd in hun manier van leven, als een verlengstuk van mijn interesse in de joodse families uit de Parken. Dat deze mensen vervolgd zijn, uitgesloten, veracht, mishandeld en veelal vermoord: dat weten de meeste mensen wel. Maar hoe ze hun leven vormgaven, wat voor opleiding en werk ze hadden: dat is meestal een blinde vlek. En daar ben ik juist in geïnteresseerd. Want door die geschiedenissen uit te zoeken worden deze slachtoffers van rassenwaan mensen van vlees en bloed, die betekenis hadden voor hun gezin, familie, buurt en/of stad. 

Ik hoop dat ik u bij volgende blogs kennis kan laten maken met enkele van deze vroegere bewoners van de Parken. En ik begin met de familie Snuijf, die woonde aan de Canadalaan 35.

Klaaske de Vos